Listen & Read
Māhele 3
13 Ianuari 1877
Iā ia i hiki aku ai, e noho mai ana no kēlā, e ʻaʻahu ana nō i ke kuʻina kapa akāka. Ua hele ke kanaka a māhuna i ka ʻawa, me kona ʻike ʻē mai nō i kā ia nei huakaʻi o ka hele ʻana aku. Akā hoʻāʻo maila naʻe ʻo ia ma ka nīnau ʻana, “He aha kāu huakaʻi o ka hiki ʻana mai?”
ʻī akula ka ʻelele, “I hele mai nei au no ka pilikia o ke aliʻi wahine Koananai i ka hānau keiki. ʻAwalu pō, ʻawalu ao o ka haʻakōhi ʻana, ʻaʻohe nō he wahi mea a hānau iki, ua kūhelahela ke aliʻi.”
A lohe ke kahuna no kēia mau ʻōlelo, ʻī maila ʻo ia, “ ʻAʻohe pilikia. E hoʻi naʻe ʻoe a haʻi aku i nā mea e hoʻomākaukau ai ʻo ia hoʻi, i ʻawa lau i Papakea, aia lā i luna o Pōhakupili; a ʻo ka wai pūʻolo palapalai o Kemamo; a ʻo ke kō ʻeli nō hoʻi o Kalualihilihi. Inā e mākaukau kēia mau mea a pau, e waiho mālie iho nō a hiki aku au. Aia a ke ahiahi o ka lā ʻāpōpō, hele aku au e moe i Moloaʻa, ma kahi ʻo Kalaeomano, a ma ka wanaʻao aʻe i ka pō i o Huna, hiki aku au i laila.
A paʻa nā ʻōlelo a ke kahuna, hoʻi maila ʻo Pōhakumalumalu, a hiki i mua o Kalalea, a hōʻike akula i nā mea a ke kahuna i hahaʻi mai ai.
A i ka lohe ʻana ʻo Kalalea, huli aʻela ʻo ia a pane aʻela iā Palikoa, “E kiʻi ʻoe i ka ʻawa, a ʻo ʻoe hoʻi e Kalauokealoha, e kiʻi ʻoe i ka wai.” (ʻO kēia wahi kanaka aʻela ʻeā, he wahi kanaka māmā ʻo ia i ke kūkini.) “A ʻo ʻoe hoʻi e Papaloa, e kiʻi hoʻi ʻoe i ke kō ʻeli o Kalualihilihi.” He manawa ʻole, ua mākaukau maila nā mea a pau i mua o Kalalea, a hoʻokahi hana i koe, ʻo ke kali aku ʻo ka hiki mai o ke kahuna.
A ma ka wanaʻao nō hoʻi o ka lā i ʻōlelo ʻia aʻe nei, hiki maila ua kahuna nei, a ʻo ka hoʻomaka koke nō ia o kāna papa hana. Mama nō hoʻi ka ʻawa a me ke kō. A pau ia mau mea, hui pū ʻia nā mea a pau a kahi hoʻokahi, kānana ʻia i loko o kekahi poʻi nui, a me ia wai nō hoʻi i hōʻauʻau ʻia ai ke aliʻi wahine Koananai. I loa nō a pā ka ʻili o ua aliʻi nei i ka wai, ʻano ʻē maila ko ka lewa a pau. Hoʻomaka hoʻi ke kahuna i ka pule, hoʻomaka ihola nō hoʻi ka ua. I loa nō hoʻi a ʻāmama ka pule, ʻo ke kuʻi ihola nō ia o ka hekili, ʻōlapa ka uila, nei ke ōlaʻi, ua ka uakoko, kahe ka wai ʻula. A i ia wā koke nō, ʻalalā ana ua keiki nei i waho; a na ke pale keiki i haʻi mai, “He keikikāne.” A hala ke anahulu, kapa ʻia ihola kona inoa ʻo Limaloa, a lilo akula ka hānai ʻia ʻana iā Kaunalewa a me kāna aliʻi wahine ʻo Kahelu. Aia i Waiawa kahi i hānai ʻia ai a nui ua keiki lā.
Ua hoʻomaka nō nā aliʻi e haku i mele inoa no kēia keiki. Na Limanui nō i haku i kāna mele, a he hoahānau hoʻi ʻo ia no Kahihikolo, a nāna kēia mele ma lalo iho:
Nani Waiʻaleʻale he kuahiwi no Hanalei,
Lei aʻu maka i nā hala ʻai a ke kīnaʻu,
Nā hala ʻai a ke kīnaʻu o Waiʻoli,
He ʻoliʻoli makuahōnōwai ke aloha,
E aloha aʻe ana iā Limahuli,
Huli ka ʻamaʻu ka lau o ka ʻākōlea,
Kuʻu hoa i ke awa o Hanalei,
ʻO kuʻu lei, ua hiki mai ē,
Aloha nō ē,
ʻO ia hoʻi ē.
A pau kēia mele a ia kupunawahine, a ʻo ke ʻano mau nō hoʻi o nā kūpuna, he ake moʻopuna—ua hiki nō, haku ʻia a nui.
I loko o kēia wā, he wā hoʻonēnē kaua kēia me ke aliʻi o Puna, ʻo ia ʻo Makaʻūkiu. Aia naʻe ma Wailua ʻo ia e noho ai, a ua manaʻo nui ua aliʻi nei, e lilo iā ia ʻo Anehola a me nā Koʻolau. Akā, i kona kaua ʻana me Kalalea, ua heʻe ʻo ia, a ua lanakila ʻo Kalalea a me kona pūkaua, ʻo ia ʻo Palikoa a me nā koa ma lalo iho o lāua, me ka mana heu ʻole; a na ko Makaʻūkiu mau koa nō i luku iā lākou iho.
A pau ke kaua ʻana, hoʻi akula ʻo Kalalea, a hiki ma Kahoʻiwai, kahi i kū ai ʻo ko lāua halealiʻi. E noho mai ana nō ke anaina aliʻi, he kui lei ka hana. A ʻo ʻAnuʻu kā lāua hiapo a ʻo Limaloa hoʻi kona muli iho. Ke piʻi aʻela ko lāua nui, a ʻo Koananai hoʻi, ke hāpai nei ʻo ia i ke kolu o kā lāua mau keiki.
